Hoveniersmaandag

Waldo Taekema
15 juli 2024
Gasthuis Utrecht hoveniersmaandag

Elke derde maandag van juli is het Hoveniersmaandag, een feestdag die diep geworteld is in de geschiedenis en cultuur van Utrecht. Ooit was deze dag een belangrijke viering voor het Utrechtse smedengilde. Hoewel de moderne viering iets minder prominent is, blijven de tradities levend. In het St. Eloyen Gasthuis in Utrecht wordt Hoveniersmaandag nog elk jaar gevierd.

Wat is Hoveniersmaandag?

Hoveniersmaandag vindt zijn oorsprong in de tijd dat Utrechtse hoveniers, smeden, en hun knechten hun jaarloon ontvingen. Dit gebeurde op de derde maandag van juli, samenvallend met de Utrechtse kermis en jaarmarkt, tegenwoordig bekend als de 'piekenkermis'. Deze dag markeerde niet alleen het einde van een werkjaar, maar ook het begin van een periode van feest en ontspanning.

Het St. Eloyen Gasthuis

Het Smedengilde van St. Eloy, opgericht in 1304, is een van de oudste nog bestaande organisaties uit de middeleeuwen. Sinds 1440 komen de broeders samen in het St. Eloyen Gasthuis om te vergaderen en feest te vieren. De vergaderingen, ook wel Morgenspraak genoemd, waren essentieel voor het bespreken van gildezaken en het onderhouden van de gemeenschap.

Op zoek naar dergelijke ruimtes om te feesten of uniek te vergaderen in Limburg? Klik dan op de link!

Het gasthuis was meer dan alleen een vergaderlocatie; het was een plaats van zorg en gemeenschap. Zieke en behoeftige gildebroeders werden hier verzorgd, wat het gasthuis een vroeg voorbeeld van een hospice maakt. Deze combinatie van zakelijke, sociale en feestelijke functies maakte het St. Eloyen Gasthuis tot een uniek instituut in Utrecht.

Hoveniersmaandag in het St. Eloyen gasthuis

Hoveniersmaandag was de dag waarop de smeden en hun knechten en meiden, ofwel hun medewerkers, beschermd werden tegen de verleidingen en slechte invloeden van de kermis. Het gilde haalde zijn broeders binnen de veilige muren van het gasthuis, waar ze werden getrakteerd op een feestelijke maaltijd. Deze maaltijd bestond traditioneel uit biefstuk met vette jus, brood, wafels en bier. Deze traditie wordt nog steeds in ere gehouden. Hoveniersmaandag is de enige gelegenheid in het jaar waaraan ook gasten kunnen deelnemen.

Meer lezen over feestdagen tijdens de kermis? Lees dan ook: Roze maandag! Welke plaatsvindt gedurende de Tilburgse kermis.

Bijbel broeders gilde

De maaltijd en festiviteiten in het gasthuis symboliseren de gemeenschapsgeest en de zorg voor elkaar binnen het gilde. Het is een moment om de arbeid van het afgelopen jaar te vieren en elkaar te ondersteunen.

Het Smedengilde van St. Eloy vandaag

Het Smedengilde van St. Eloy bestaat nog steeds en behoudt vele van zijn oude tradities en gebruiken. Het gasthuis blijft een plek waar de broeders samenkomen om te kolven en schutjassen. Deze activiteiten houden het cultureel erfgoed levend en versterken de band tussen de broeders.

De liefdadigheid van het gilde is tegenwoordig nog steeds belangrijk. Het broederschap zet zich in voor het behoud van het gildehuis en zijn inventaris. Daarbij richten de broeders zich op de handhaving en overdracht van tradities. Het gildehuis fungeert tevens als een unieke vergaderlocatie waar historische en moderne elementen samenkomen.

Conclusie

Hoveniersmaandag is een bijzondere dag die de rijke geschiedenis van het Utrechtse smedengilde en het St. Eloyen Gasthuis tot leven brengt. Het herinnert ons aan de waarde van traditie, gemeenschap en zorg voor elkaar. Door de eeuwen heen heeft Hoveniersmaandag zijn betekenis behouden als een dag van feest en reflectie en het St. Eloyen Gasthuis blijft een levend monument van deze tradities. Hoveniersmaandag in het St. Eloyen Gasthuis biedt een inspirerende ervaring uit de Utrechtse tradities.

Meer weten over traditionele Nederlandse feestdagen? Lees dan ook ons artikel over Pinksteren!